مشخصات روی فیوز مینیاتوری

 

از آنجایی‌ که فیوز مینیاتوری یکی از پر استفاده‌ترین تجهیزات اتوماسیون صنعتی می‌باشد، لذا تصمیم گرفتیم که مقاله ای جامع در این مورد آماده سازیم.

• اعداد و حروف روی فیوز چه معنایی دارند؟
• یک مهندس برق و یک تکنسین برق صنعتی چگونه باید از پارامترهای روی فیوز مینیاتوری استفاده کند؟
• عملکرد این قطعه چگونه است؟

در این مقاله به همه سوالات پاسخ خواهیم داد، پس از مطالعه این آموزش شما قادر خواهید بود مشخصات روی فیوز مینیاتوری را بخوانید و فیوز مناسب با نیازتان را به راحتی انتخاب کنید، در ابتدا به صورت مختصر فیوز مینیاتوری را معرفی می کنیم تا بهتر با این فیوز آشنا بشویم.

فیوز مینیاتوری چیست؟

فیوز مینیاتوری (کلید مینیاتوری یا Miniature Circuit Breaker یا به‌اختصار MCB ) تجهیزات الکتریکی را در برابر اتصال کوتاه و عبور جریان غیرمجاز محافظت می‌کند.

فیوزهای مینیاتوری در مقابل جریان اضافه حساس می باشند و به سرعت مدار را قطع می کنند و به عبارتی این فیوز ها نسبت به تحمل جریان اولیه و اضافه بار سریعاً عکس العمل نشان می دهند و برق را قطع می کنند.

این تجهیز از دو مکانیزم برای عملکرد خود استفاده می‌کند :

• عملکرد بیمتالی برای حفاظت اضافه‌بار : تشخیص جریان اضافه به عهده یک فلز (بیمتال) بودهکه با عبور جریان بیش از جریان نامی، گرم شده و خم می‌گردد که باعث عمل کنتاکت فیوز مینیاتوری شده و مدار را قطع می‌کند.
• عملکرد مغناطیسی جهت حفاظت از اتصال کوتاه : جریان اتصال کوتاه به‌وسیله سیم‌پیچی با تعداد دور کم و قطر زیاد، به‌صورت مغناطیسی تشخیص داده‌شده و فیوز مینیاتوری قطع می‌شود.

در تصویر زیر ساختمان داخلی فیوز مینیاتوری را مشاهده می‌کنید:

مشخصات روی فیوز مینیاتوری و جریان هایی که روی فیوز نوشته شده است

در فیوز ها ی مینیاتوری دو نوع جریان مطرح است:

۱ جربان لحظه ای

۲ جریان نامی

جریان لحظه ای : روی فیوز ها جریانی نسبتاً بزرگ نوشته شده مانند ۶۰۰۰ یا ۳۰۰۰ و معمولاً این عدد در یک کار مستطیل شکل قرار دارد، جریان لحظه ای به جریان گفته میشود در یک لحظه ( کمتر از یک ثانیه ) فیوز توانایی تحمل این جریان را دارد

جریان نامی: به حداکثر جریان مجازی گفته می شود که یک فیوز توانایی تحمل آن را دارد و اگر جریانی بیش از جریان نامی که روی فیوز نوشته شده است، از فیوز عبور کند، فیوز مدار را  قطع میکند

مشخصات روی فیوز مینیاتوری و تیپ فیوز های مینیاتوری

بر روی فیوز های مینیاتوری حروف و اعدادی نوشته شده است مانند: (c6) که c تیپ فیوز و ۶ جریان نامی (حد اکثر جریان مجاز) فیوز می باشد.

 تیپ های معمول فیوز ها عبارتند از :  تیپ Z    تیپ B     تیپ C      تیپ K      تیپ D

نوع Z (بسیار حساس) :

این نوع از کلید مینیاتوری هنگامی که جریان عبوری از جریان نامی بیشتر شود در یک مدت زمان خاص ( که از تمامی تیپ ها کمتر است ) خیلی سریع فرمان قطع را صادر میکند، حساسیت این نوع فیوز ها هم در موقع اضافه بار و هم هنگام بروز اتصال کوتاه از تمامی فیوز ها بیشتر است و در صورت بروز خطا مدار را سریع قطع میکند، بنابر این کاربرد این نوع فیوز مینیاتوری در مدارات با حساسیت بالا از جمله مدارات الکترونیکی می باشد.

تحمل جریان لحظه ای در این نوع فیوز ها ۲ تا ۳ برابر جریان نامی است.

نوع B (روشنایی) :

کلید مینیاتوری نوع B عموماً در مصارف خانگی و روشنایی کاربرد دارند. این کلیدها در جریان اضافه‌بار بین ۳ تا ۵ برابر جریان نامی در زمان مشخص ، مدار را قطع می‌کنند و حساسیت مناسبی برای کاربردهای عادی خانگی دارند. این کلید به فیوز مینیاتوری تندکار معروف است.

نوع C (موتوری) :

کلید مینیاتوری نوع C بیشتر کاربرد صنعتی دارند، این فیوز ها برای راه اندازی موتور هایی که توان کم داشته و جریان راه اندازی بالایی ندارند مورد استفاده قرار می گیرند مانند موتور کولر های گازی یا پمپ های آب خانگی

این کلیدها در جریان اضافه‌بار بین ۵ تا ۱۰ برابر جریان نامی در زمان مشخص ، مدار را قطع می‌کنند و زمان قطعشان از تیپ B بیشتر است. این فیوزها به فیوز مینیاتوری کندکار معروف است.

نوع K (قدرت) :

کلید مینیاتوری نوع K برای حفاظت در مدارات قدرت ، ترانسفورماتور و موتورها استفاده می‌شوند. در این نوع از کلید مینیاتوری، حد جریان برای قطع در موارد اضافه‌ بار کمتر از سایر فیوزهاست و هنگام به وجود آمدن اضافه‌ بار مدار را سریع‌تر قطع می‌کنند یعنی اگر موتور بار اضافه را تحمل کند این فیوز، سریع موتور را خاموش می کند ولی در موارد اتصال کوتاه منحنی قطع این نوع فیوزها بین تیپ D و C می‌باشد. این فیوز ها برای موتور هایی که زیر بار هستند توصیه می شود.

نوع D :

کلید مینیاتوری نوع D برای مصارف صنعتی خاص ( مانند مولدهای اشعه ایکس X-Ray و یا ترانسفورماتورها ) و موتور های با جریان هجومی بالا که جریان راه اندازی بالایی دارند استفاده می‌شود. این کلیدها در جریان اضافه‌بار بین ۱۰ تا ۱۴ برابر جریان نامی در زمان مشخص ، مدار را قطع می‌کنند و زمان قطعشان از دیگر مدل‌ها بیشتر است. این فیوز ها کند کار هستند.

زمان قطع تیپ فیوز ها به ترتیب از سریع ترین، عبارت است از :  D – K – C – B – Z

جریان نامی ( رنج) فیوز های مینیاتوری برای استفاده به شرح زیر می باشد:

۲/۴/۶/۱۰/۱۶/۲۰/۲۵/۳۲/۴۰/۵۰/۶۳

حالا که با مشخصات روی فیوز مینیاتوری آشنا شدیم میخواهیم فیوز بالا را بررسی کنیم :

فیوز بالا از تیپ C یعنی کندکار است که برای کاربرد صنعتی مناسب است و جریان نامی آن ۱۶ آمپر است و تحمل جریان لحظه ای آن ۶۰۰ آمپر است و عدد ۳ که زیر ۶۰۰ قید شده هم مربوط به کلاس انرژی است.

*** حال این سؤال ممکن است ایجاد شود که آیا می‌توان از فیوز مینیاتوری AC برای مدارهای DC نیز استفاده کرد؟

در نگاه جامع، پاسخ منفی است. همان‌طور که در بالا عنوان گردید هر فیوز مینیاتوری دارای دو مشخصه قطع حرارتی و قطع مغناطیسی است.

در مد قطع حرارتی با توجه به اینکه از لحاظ تئوری میزان حرارت تولیدشده توسط جریان AC برابر با حرارت تولیدشده توسط همان مقدار جریانDC است، لذا منحنی قطع هر دو جریان یکسان و در یک نقطه است.

اما در مد قطع مغناطیسی – قطع آنی که وابسته به پیک جریان اتصال کوتاه می‌باشد، منحنی مشخصات فیوز در دو جریان AC و DC، مختلف بوده و با ضریب رادیکال دو (۱٫۴۴)باهم ارتباط دارند. همچنین قدرت قطع کلیدها در جریان DC به دلیل مشکلات ناشی از کنترل انرژی سلفی ذخیره‌شده در ساختمان فیوز بسیار کمتر از قدرت قطع آن‌ها در جریان AC است و امکان ذوب شدن تیغه‌ها در اتصال کوتاه جریان DC وجود دارد.

معمولاً ولتاژ کارکرد فیوز مینیاتوری نیز در مدار DC باید کاهشی محسوسی داشته باشد.
به‌طورکلی ساختمان و تکنولوژی مورد استفاده در ساخت فیوزها، نقش تعیین‌کننده‌ای در امکان استفاده برای هر دو مدار AC و DC دارد و تنها سازنده فیوز قادر به ارائه هر نوع توصیه‌ای در این زمینه می‌باشد.

شرکت‌های معدودی اقدام به تولید فیوزهای مینیاتوری DC می‌کنند و همچنان فیوزهای شیشه ای از بهترین گزینه‌های حفاظت در مدارهای DC می‌باشد.

جدول انتخاب فیوز ، بیمتال و کابل موتورهای آسنکرون

مهم :

این نکته را در نظر بگیرید که ما چیزی با عنوان فیوز مینیاتوری نداریم و در حقیقت این قطعه کلید مینیاتوری هست که بین افراد به فیوز مینیاتوری معروف هست و در این آموزش برای درک بهتر مطلب فیوز مینیاتوری گفته ایم و میبایست آن را کلید مینیاتوری بدانیم و فیوز به وسیله حفاظتی گفته می شود که یک بار مصرف بوده و قابل ذوب شدن هست

نتیجه گیری: از این پس به این تجهیز میگوییم کلید مینیاتوری